Onder 'onzekerheden' wordt een aantal ontwikkelingen met mogelijke toekomstige (financiële) consequenties nader uitgewerkt of geactualiseerd. De genoemde consequenties verwerken we niet financieel in deze Perspectiefnota 2026, omdat ze ofwel binnen de huidige begroting worden opgevangen, ofwel omdat ze qua omvang of moment van voordoen nog niet vaststaan.
Specifieke uitkeringen (SPUKS)
Op 21 mei 2025 heeft de minister van BZK de Tweede Kamer geïnformeerd over de uitkomst van het proces rondom de omzetting van specifieke uitkeringen (SPUKs) naar bijzondere fonds-uitkeringen Dit moet leiden tot meer autonomie voor medeoverheden (gemeenten en provincies), minder administratieve & controlelasten én een structurele 10%-budgetkorting op SPUKs. Deze korting wordt in principe niet afgewenteld op medeoverheden, maar wordt ingevuld via lagere prestatie-eisen, alternatieve dekking en efficiëntere uitvoering.
Er komt dus een nieuwe uitkeringsvorm: de Bijzondere Fondsuitkering (BFU) wordt vanaf 2027 mogelijk als alternatief voor SPUKs. Gemeenten krijgen hierbij meer bestedingsvrijheid en minder verantwoordingsvoorschriften. Tot nu toe is het aantal SPUKs dat in 2026 wordt omgezet beperkt (6 stuks). Hoewel het uitgangspunt is dat deze korting niet op gemeenten wordt afgewenteld, kan dit in de praktijk toch druk zetten op gemeentelijke budgetten, zeker als prestatie-eisen worden verlaagd zonder evenredige taakvermindering.
De gemeente Dordrecht ontvangt tientallen SPUKs. Het overgrote deel van de door Dordrecht aangevraagde en (meerjarig) toegekende SPUKs heeft betrekking op de jaren t/m 2025 of zijn al volledig als voorschot ontvangen. Hierop is geen tot een zeer gering financieel risico op 10%-budgetkorting. We lopen wel risico op de Brede SUK Sport en Gezondheid. Deze uitkering blijft behouden voor 2026 met een mogelijke budgetkorting van 10%, wat neerkomt op circa € 182.000. Ook de uitkeringen voor Nationaal Groeifonds NL2120 en Bovenplanse infra ten behoeve van Woningbouw op korte termijn lopen door. Door de minister is aangegeven dat in de begroting van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat alternatieve dekking aanwezig is. Alleen is nog onbekend hoe deze dekking uitpakt voor de gemeente als subsidieontvanger. Tot slot is er sprake van een risico van circa € 2,6 miljoen over een periode tot aan 2030 als uitgegaan wordt van de genoemde 10%-budgetkorting.
Netcongestie
Vanaf 5 december 2024 heeft heel Dordrecht te maken met netcongestie. Alle aanvragen voor grootverbruik aansluitingen komen op een wachtlijst die pas wordt aangesloten als de netcongestie is opgelost. Dit kan tot 2035 duren. Netcongestie zal op veel onderdelen van het werk van de gemeente invloed hebben:
- Woningbouw: Kleinverbruik aansluitingen zijn nog mogelijk, maar woningbouwprojecten met grootverbruik aansluitingen voor centrale voorzieningen kunnen vertraging oplopen. Het is zeker niet ondenkbaar dat de netcongestie zich in de toekomst uitbreidt naar kleinverbruik aansluitingen.
- Bedrijven/grondexploitaties: Nieuwe of grotere grootverbruik aansluitingen worden op de wachtlijst geplaatst. Dit heeft effecten op kaveluitgiftes, bedrijfsuitbreidingen en grondexploitaties van bedrijventerreinen en van gebieden met woningbouw in combinatie met bedrijven.
- Maatschappelijke voorzieningen: Nieuwe aanvragen van scholen, ziekenhuizen, zorginstellingen en sportverenigingen komen ook op de wachtlijst. Sommige voorzieningen kunnen een prioriteringsverzoek indienen waardoor ze eerder worden bediend als er ruimte komt voor de wachtlijst.
- Verduurzaming: Plannen voor snellaadinfrastructuur, walstroom en warmtenetten worden beïnvloed. Grootschalige zonne-energieprojecten en windenergieplannen kunnen vertraging oplopen.
In het tweede kwartaal van 2025 brengen we de exacte gevolgen in beeld met een gedetailleerde impactanalyse. Ook werken we samen met Stedin aan een pakket van oplossingsrichtingen die naast het verzwaren van de stations kunnen worden ingezet. Dit gaat over energie coöperaties, beter benutten van het huidige net, bijvoorbeeld op andere tijden en het strategisch plaatsen van batterijen. We verwachten in de tweede helft van 2025 zicht te hebben op het oplossingenpakket en het effect dat dit heeft op de periode waarin we in netcongestie zitten.
Subsidieregeling groenblauwe schoolpleinen
De ontwikkeling van groenblauwe schoolpleinen in Dordrecht staat voor een onzekere toekomst. Ondanks de bewezen voordelen zoals klimaatadaptatie, biodiversiteit, een gezonde leefomgeving en positieve effecten op de mentale gezondheid en schoolprestaties van kinderen, is het beschikbare budget naar verwachting dit jaar uitgeput. Met de gemeentelijke subsidie, die slechts de helft van de kosten dekt (waarbij de onderhoudskosten de verantwoordelijkheid van de school zijn), en het wegvallen van de provinciale subsidieregeling, wordt het steeds moeilijker voor scholen om de benodigde middelen te vinden om hun schoolpleinen te vergroenen.
De ambitie uit het Politiek Akkoord voor extra investeringen in groenblauwe schoolpleinen, met als doel dat in 2030 ten minste 80% van de Dordtse basisscholen een groenblauw schoolplein heeft, is hierdoor niet haalbaar. Zonder aanvullende financiële middelen en ondersteuning dreigen scholen hun groene plannen niet te kunnen uitvoeren, waardoor de gestelde doelstellingen niet gerealiseerd worden.
Exploitatie Duurzaamheidsfabriek
De Duurzaamheidsfabriek, geopend in 2013 op het Leerpark, is een samenwerking tussen de gemeente Dordrecht en het ROC DaVinci. Het richt zich op hybride beroepsonderwijs, waarbij studenten en het bedrijfsleven samenwerken aan toekomstgerichte vraagstukken zoals verduurzaming en digitalisering. Dit gebeurt op verschillende onderwijsniveaus (vo/mbo/hbo) en met doorlopende leerlijnen om jongeren betere kansen op de arbeidsmarkt te bieden. De fabriek fungeert als centrale hub voor technische opleidingen en werkt samen met landelijke programma's om de instroom in deze opleidingen te vergroten. De 4e verdieping biedt ruimte voor ontmoetingen tussen bedrijfsleven, onderwijs en overheid.
De toekomstige Maakfabriek, gepland voor 2027, biedt extra ruimte voor maakbedrijven, start-ups en scale-ups. Over de betekenis en invulling van de Maakfabriek volgt nog voor de zomer een raadsinformatiebrief.
Ondanks optimalisaties in verhuur, kampt de Duurzaamheidsfabriek met een structureel exploitatiekort van € 300.000, gedeeld door de gemeente en het ROC DaVinci. Het risico voor de gemeente bedraagt € 150.000. Dit tekort zal naar verwachting blijven tot 2027, wanneer herziening van de rente en de toevoeging van de Maakfabriek mogelijk een positieve bijdrage kunnen leveren aan het terugdringen van het tekort. Op dat moment kan een nieuwe afweging worden gemaakt op de (omvang) van de bijdrage in de exploitatie.
Water Rioleringsplan 2026-2030
De afgelopen jaren is er door diverse ontwikkelingen binnen de riolen en de waterhuishouding toename aan kosten ontstaan. Indexaties van de kosten van de materialen (zoals bijvoorbeeld de riolen tegen 33%) veroorzaken een flinke kostentoename.
Het net van riolen en water moet in de nabije toekomst verder uitgebreid worden. Daarbij vindt er ook uitbreiding plaats in wijken en buurten om dit integraal aan te pakken. Bijkomende oorzaak is het hoofdrioolgemaal wat vervangen dient te worden wat een eenmalige grote toename aan kosten veroorzaakt. Hieraan gerelateerd is er een hoofdtransportleiding die aangelegd dient te worden.
Dit zijn onzekerheden die belangrijk zijn om in ogenschouw te nemen ook inzake de financiële risico's die hiermee gepaard gaan.
Energietransitie en Klimaatneutraal 2040
Voor de Energietransitie en het programma Dordrecht Klimaatneutraal 2040 is tot 2040 budget nodig. De beschikbaarheid van voldoende middelen is vanaf 2026, en vooral vanaf 2028, onzeker. De gemeenteraad heeft haar zorgen hierover geuit in de aangenomen motie ‘Financiering Klimaatneutraal 2040’ en het college gevraagd haar hierover in dit begrotingsproces nader te informeren.
Het huidige budget bestaat uit gemeentelijk programmabudget (€ 2,7 miljoen voor 2023-2026), middelen uit de Agenda 2030 (€ 4 miljoen voor 2020-2030) en Rijksmiddelen (ongeveer € 8,5 miljoen voor 2023-2025). Volgens het Rijk mogen we in 2026, 2027 en 2028 uitgaan van dezelfde financiering als in 2023, wat neerkomt op € 2,1 miljoen per jaar, maar er is nog geen officiële bevestiging ontvangen. Er zijn ook geruchten dat het huidige kabinet de klimaatmiddelen wil verlagen.
Na 2028 is er nog niets bekend over de Rijksmiddelen, wat betekent dat aanvullende gemeentelijke financiële dekking nodig kan zijn. De rijksmiddelen worden gebruikt voor communicatie naar inwoners en bedrijven, advies over energiebesparing, proceskosten van het Nationaal Isolatieprogramma en personeelskosten. De gemeenteraad informeren we via het begrotingsproces over de zekerheid en de omvang van Rijksmiddelen voor de Energietransitie en Klimaatneutraal.
Het gemeentelijke programmabudget loopt tot en met 2026 en kan worden besteed aan andere zaken dan personele kosten, zoals maatschappelijke initiatieven en verduurzaming van de stad. Het gemeentelijk budget voor de periode 2027-2030 wordt bepaald door de nieuwe raad.
Daarnaast zijn er incidentele gemeentelijke middelen uit de Agenda 2030, die oorspronkelijk waren bedoeld voor zonopwek, maar nu relevanter zijn voor de transitie naar aardgasvrij wonen en een betrouwbare lokale energievoorziening. De toekomstige aanwending van deze middelen maakt deel uit van de evaluatie van de Agenda Dordrecht 2030.
Om de continuïteit van het programma te waarborgen en inwoners, bedrijven en organisaties te blijven ondersteunen, blijft gemeentelijk budget nodig, vooral gezien de onzekerheid van Rijksmiddelen.
Begroting iPM
In de afgelopen jaren zijn wijzigingen bij de teams van intergemeentelijk projectmanagement (iPM) geheel of gedeeltelijk doorgevoerd. Die wijzigingen hebben invloed op de hoogte van de uitgavenkant en aan de indexeringen van de tarieven aan de inkomstenkant. Om de basis van de begroting van IPM te waarborgen wordt een check gedaan in hoeverre de juiste werkwijzen zijn toegepast, welke correcties daaruit vloeien om te kunnen bepalen wat een (eventueel) begrotingssaldo IPM is. Eveneens wordt onderzocht op welk wijze de begroting IPM voor de toekomst wordt ingericht.
Nationaal Programma Dordt West
Het Nationaal Programma Dordt West is sinds 2022 onderdeel van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid. Binnen dit programma werken het kabinet en twintig lokale allianties samen met als doel de leefbaarheid en veiligheid van de meest kwetsbare gebieden in Nederland in 15-20 jaar tijd op orde te brengen. Hiervoor kan de gemeente namens de Alliantie Dordt West diverse budgetten aanvragen bij de rijksoverheid.
De meerjarige en meest omvangrijke regelingen betreffen het Volkshuisvestingsfonds (VHF) en de SPUK Kansrijke Wijk. Het VHF is succesvol aangevraagd voor Crabbehof (bestedingstermijn t/m 2033) en Krispijn (bestedingstermijn t/m 2034). De SPUK Kansrijke Wijk loopt na 2025 af. Vrijwel alle seinen staan op groen om deze brede SPUK in iets andere samenstelling te continueren voor de periode 2026-2028. De aanvraagprocedure zal waarschijnlijk lopen van juli t/m oktober 2025 met beschikking en uitkering van middelen in december 2025. Hiernaast lopen de gesprekken over een woondeal met het Ministerie van VRO. Hierover is nog veel onduidelijk, maar het gaat wel om miljoenen voor het versnellen van de woningbouwopgave in Dordt West in de periode tot 2030.
Voor Preventie met Gezag geldt dat de gemeente zeer waarschijnlijk rond de zomer van 2025 een nieuwe aanvraag in kan dienen bij het Ministerie van J&V. Onduidelijkheid is er nog over de periode en het beschikbare budget.
Indexeren dotaties onderhoudsreserve vastgoed
De stortingen in de onderhoudsreserve vastgoed zijn de afgelopen jaren niet geïndexeerd, terwijl de onderhoudskosten flink zijn gestegen. Hierdoor dreigen de jaarlijkse stortingen en onttrekkingen uit de pas te lopen, wat leidt tot onvoldoende financiële dekking voor onderhoudskosten. De jaarlijkse storting is gebaseerd op verouderde gegevens uit 2016 en verouderde MJOP's (Meerjaren Onderhoudsplannen). Hoewel de actualisering van deze MJOP's is gestart, is de kwaliteit nog onvoldoende en de financiële vertaling naar dotaties niet volledig uitgevoerd. Dit effect, met een nu ingeschatte bandbreedte van € 1 tot € 1,6 miljoen structureel vanaf 2026, is nog niet meegenomen in de huidige financiële planning.
Restauratie Groothoofdspoort
Groothoofdspoort (Palingstraat 1) is aan restauratie toe. Dit betreft in eerste instantie de buitenzijde van het complex. Het rijksmonument werd wegens verregaande bouwvalligheid in de jaren 1969-1975 gerestaureerd en deels gereconstrueerd. Nu (circa 50 jaar na deze werkzaamheden) zijn onder andere de daken, het metsel- en voegwerk, het schilderwerk en diverse ornamenten opnieuw toe aan restauratie. Ook moet veel natuursteenherstel plaatsvinden. In mei 2025 is het voorlopige restauratieplan opgeleverd, samen met de kostenraming voor deze werkzaamheden. De herstelkosten worden geraamd op € 935.000 excl. btw. Het voorlopige restauratieplan zal eind 2e kwartaal 2025 beoordeeld worden door de afdeling Erfgoed.
Restauratie toren Grote Kerk
De toren van de Grote Kerk is in de jaren 60 van de vorige eeuw voor het laatst gerenoveerd. Bij dit soort objecten is een renovatie eens in de 50-70 jaar gebruikelijk. De noodzaak voor renovatie wordt verder ondersteund door diverse inspecties. Daarbij bleek dat een deel van de in de toren toegepaste natuursteen, meer specifiek de Ettringer tufsteen, in slechte staat verkeert, waardoor brokken natuursteen loskomen. Dit kan tot gevaarlijke situaties leiden. Door verdergaande verwering van de tufsteen worden de komende jaren de schade en risico’s alleen maar erger. De enige oplossing is de betreffende steen te vervangen, hetgeen een grootschalige restauratie van de toren inhoudt. Momenteel wordt hiervoor een restauratieplan opgesteld voor de Grote Kerktoren. Medio september 2025 is er meer bekend over de hoogte van de investering voor de restauratie.
Een restauratie duurt meerdere jaren. De restauratie van de Domtoren Utrecht (112 m hoog) kost bijna € 36 miljoen met € 8 miljoen subsidie, waarbij we vooralsnog indicatief een zeer grove bandbreedte van € 10-15 miljoen na aftrek van eventuele subsidies voor onze toren (65 m hoog) aanhouden.
Naast de renovatie wordt ook de haalbaarheid en kosten onderzocht voor het aanbrengen van een extra veiligheidsmaatregelen in en op de toren. Dit omvat de volgende werkzaamheden:
- aanbrengen van voorzieningen bij de balustrade op de toren;
- betere verlichting in toren;
- toezicht toegangscontrole/ camerabewaking;
- brandveiligheid.
Crisis Oekraïne (ontheemden breed)
Voor 2026 zijn de bekostigingsregelingen vanuit het Rijk voor de opvang van Oekraïners nog niet bekend. Dat betekent dat het normbedrag per opgevangen Oekraïner nog kan variëren. In de afgelopen jaren is het normbedrag voor de Gemeentelijk Opvang Ontheemden (GOO) bijgesteld van € 100 (2022) naar € 83 (2023) naar € 61 (2024) naar € 44 (2025) per persoon per dag. Gelet op het verminderen van het normbedrag wordt voor 2026 een tekort van circa € 750.000 verwacht. We stellen voor dit tekort te dekken uit de reserve ontheemden. Wat het normbedrag voor 2026 gaat worden is nog niet bekend. Voor 2026 is minimaal een budgetneutrale begroting het uitgangspunt.
Voor wat betreft de overige specifieke uitkeringen verband houdend met de opvang van Oekraïners geldt dat nog onbekend is of deze voortgezet worden. We gaan ervan uit dat er voldoende ruimte is om keuzes te maken ten aanzien van opvang van ontheemden om deze onzekerheden (financieel) binnen de middelen die in het kader van de normbedragen GOO verstrekt worden dan wel ten laste van de Reserve ontheemden breed op te kunnen vangen.
Handhaving - formatie
De aanleiding voor de reorganisatie bij het team Handhaving is het besluit van het college d.d. 27 juni 2022 geweest om handhavers, die langer dan één jaar via een externe partij werkzaam zijn in Dordrecht, een arbeidsovereenkomst bij de gemeente aan te bieden (de zogenaamde ‘inbesteding’). In 2023 zijn 24 handhavers vanuit de externe partij in dienst gekomen van de gemeente. Dit besluit moest daarna nog nader worden uitgewerkt in een impactanalyse voor de organisatie van handhaving (formele reorganisatie). Hier kwam uit dat er een aanpassing nodig was in de structuur en in de aansturing van handhaving. In 2023 en 2024 is het team handhaving verder uitgebreid. Enerzijds omdat minder werd ingehuurd en dus meer mensen in dienst konden komen en anderzijds door extra handhavers tijdelijk in dienst te nemen (vanwege incidenteel budget, zie verder onder – Handhaving wegvallen incidentele gelden).
Het reorganisatieplan (op 6 maart 2025 in de ondernemingsraad positief ontvangen) maakte zichtbaar dat de huidige bezetting niet flexibel genoeg en toekomstbestendig is om alle (nieuwe) ambities en ontwikkelingen te realiseren. Vele ontwikkelingen volgen elkaar op en vragen een flexibele inzet en om beter in te spelen op de actualiteiten.
Aan verzoeken vanuit de landelijke politiek (bijv. politie die bevoegdheden/taken bij de gemeentelijke handhaving wil neerleggen), de ambtelijke organisatie (nieuw beleid of regelgeving vraagt om handhaven), het bestuur en de raad voor inzet op andere prioriteiten en thema's kan op dit moment niet worden voldaan. Ook de samenstelling van het team zou beter moeten worden vormgegeven. De instroom bestaat uit louter (zeer) jonge handhavers met nog een te licht profiel terwijl handhavers met voldoende ervaring en senioren uitstromen met name naar de politie of andere gemeenten die betere voorwaarden bieden.
Handhaving - wegvallen incidentele gelden
Op basis van het meerjarenbeleidsplan (Routekaart team Handhaving 2024-2026) heeft de raad op 4 april 2024 ingestemd met het vrijgeven van € 1,75 miljoen uit de bestemmingsreserve van het Politiek Akkoord, bedoeld voor de tijdelijke uitbreiding en professionalisering van team Handhaving. Daarmee wordt een stevige impuls gegeven aan de wijkveiligheid en leefbaarheid van de directe woon- en leefomgeving. Tot en met 2026 worden deze incidentele gelden gebruikt door tijdelijk meer handhavers zichtbaar en aanspreekbaar in de wijken te hebben en in te zetten op de prioriteiten uit de Routekaart én kan worden geïnvesteerd in de doorontwikkeling van het team en de organisatie van handhaving. Het aantal handhavers is uitgebreid, het bedrijfsbureau op orde gebracht en er wordt geïnvesteerd in nieuwe werkwijzen zodat de handhavers effectief en efficiënt kunnen werken. Daarnaast werkt handhaving mee aan (landelijke) pilots om zich verder te professionaliseren.
Na 2026 vervallen deze incidentele gelden (gemiddeld 6 ton per jaar) en zal de huidige bezetting moeten krimpen met ongeveer 8 fte. Gevolg is minder handhavers zichtbaar en aanspreekbaar in de wijken en er zullen nieuwe keuzes moeten worden gemaakt in de prioriteiten, omdat minder taken uitgevoerd kunnen worden. Ook gaat kennis en ervaring verloren en wordt de gemeente Dordrecht een minder interessante werkgever voor handhavers.
Onderzoek Omgevingsmanagers
In lijn met de door de gemeenteraad ingestemde Dordtse visie en aanpak (burger)participatie betrekken we binnen projecten inwoners en andere stakeholders. Dit om de nieuwe ontwikkelingen en uitvoeringswerkzaamheden goed in te bedden in haar omgeving. Binnen onze organisatie bestaat de functie van omgevingsmanagers. Deze managers coördineren en faciliteren de betrokkenheid van de inwoners en anders stakeholders binnen projecten. Om een eenduidig beeld te krijgen wanneer en hoe we deze rol inzetten en hoe we dit bekostigen, zijn we hier een onderzoek naar gestart. Eind tweede kwartaal 2025 hebben we zicht op benodigde middelen en formatie.